«Εδώ, το νερό είναι πλέον πιο ακριβό από το χασίς». Ακούγεται παράδοξο, αλλά συνοψίζει την πραγματικότητα εκείνων που αισθάνονται ότι ο επόμενος πόλεμος θα γίνει για το νερό και –μεταξύ σοβαρού κι αστείου– εκτιμούν ότι έχει ήδη ξεκινήσει από τη γειτονιά τους. Γιατί μπορεί να βρισκόμαστε στο 2023 και η ελληνική Πολιτεία να επαίρεται για τις απόπειρες ψηφιακού μετασχηματισμού του κράτους, αλλά ένας ολόκληρος Δήμος λίγα χιλιόμετρα έξω από την Αθήνα δεν έχει το πρώτο και απολύτως απαραίτητο για τη ζωή: νερό.
Για ακόμα μια χρονιά, οι πηγές του Δήμου Βέλου-Βόχας στην Κορινθία έχουν στερέψει. Για περισσότερα από δεκαπέντε καλοκαίρια, οι κάτοικοι της περιοχής παλεύουν με τη λειψυδρία. Τα τελευταία πέντε χρόνια όμως, τα προβλήματα ύδρευσης, άρδευσης και ποιότητας του νερού έχουν επιδεινωθεί δραματικά. Από το περασμένο Φεβρουάριο, ο Δήμος βρίσκεται και επίσημαΔήμος Βέλου Βόχας (ΛΕΙΨΥΔΡΙΑ) | Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Στα σπίτια της περιοχής, ακόμα και ένα ντους τους καλοκαιρινούς μήνες μοιάζει με πολυτέλεια. Οι κάτοικοι έχουν μάθει πια να κουβαλούν νερό προκειμένου να καλύψουν τις καθημερινές ανάγκες, ενώ οι υδροφόρες του Δήμου γεμίζουν τα οικιακά βυτία –τον άκρως απαραίτητο εξοπλισμό επιβίωσης στην περιοχή– που ξεμένουν για ολόκληρες μέρες.
Ο δήμος πηγαίνει με αγροτικά από σπίτι σε σπίτι και δίνει νερό για να γεμίσουν τα βυτία των ιδιωτών.
«Κάποιες μέρες κόβεται το νερό, μετά ξαναέρχεται. Τότε γεμίζουν αυτόματα τα βυτία που έχουμε στα σπίτια μας. Εγώ έχω φροντίσει να έχω επίσης μια δεξαμενή που μαζεύει το βρόχινο νερό για να τα βγάζω πέρα. Έχουμε λοιπόν νερό στο βυτίο και πορευόμαστε με αυτό για όσο κρατήσει» λέει ο Χ.Φ., κάτοικος της Στιμάγκας, ενός από τα πιο επιβαρυμένα χωριά. «Ζούμε απίστευτες καταστάσεις» παραδέχονται οι κάτοικοι θίγοντας παράλληλα το θέμα της ποιότητας, αφού όπως καταγγέλλουν «ακόμα και το λιγοστό νερό που υπάρχει είναι πλήρως ποτισμένο με νιτρικά, λόγω των καλλιεργειών και περνά μέσα από κομμάτια δικτύου φτιαγμένα από αμίαντο», που όπως σχολιάζουν «περιμένουν εδώ και χρόνια να αντικατασταθούν».
Ένα παλιό πρόβλημα
Το περσινό καλοκαίρι, για περισσότερες από 30 ημέρες οι βρύσες στο μεγαλύτερο χωριό της περιοχής, το Ζευγολατιό, δεν έβγαζαν ούτε σταγόνα. Την ίδια ώρα, οι μεγάλες καλλιεργήσιμες εκτάσεις ενός εξαιρετικά γόνιμου και κυρίως αγροτικού μέρους εγκαταλείπονταν, αφού οι παραγωγοί των επιτραπέζιων σταφυλιών που βγάζει κυρίως η περιοχή χρειάζονταν χιλιάδες ευρώ για να ποτίσουν τα χωράφια τους. Το θέμα έφτασε στη Βουλή, αλλά δεν ήταν πρώτη φορά. Όλοι οι αρμόδιοι φορείς είναι ενήμεροι από χρόνια.
Αν και ελλοχεύει ο κίνδυνος η έλλειψη νερού να οδηγήσει στην κατάρρευση της αγροτικής ζωής της περιοχής, οι κάτοικοι νιώθουν κυριολεκτικά παρατημένοι. «Τα σταφύλια μας θέλουν νερό, ποτίζονταν από γεωτρήσεις του κάμπου αλλά στέρεψαν», εξηγεί ο Χ.Φ.
Καλλιέργειες σταφίδας στον κάμπο της Στυμφαλίας στην Κορινθία, 3 Σεπτεμβρίου 2016. [Τατιάνα Μπόλαρη/Eurokinissi]
Όσο το πρόβλημα χρονίζει, βρίσκονται άλλοι πρόθυμοι να καλύψουν τις ανάγκες. Οι ιδιωτικές αγοραπωλησίες του πιο διάσημου δημόσιου αγαθού κερδίζουν έδαφος. Ο Χ.Φ., αν και επαγγελματίας αγρότης, δεν ποτίζει πια τα χωράφια του. Όπως περιγράφει «την τελευταία φορά πλήρωσα 15.000 ευρώ για να ποτίσω. Κάποιοι που έχουν γεωτρήσεις πουλάνε το νερό με την ώρα. Όσοι πρέπει να ποτίσουν ξέρουν ότι ο τάδε έχει νερό και το πουλάει. Έτσι δουλεύει το σύστημα με τιμή πώλησης ανά ώρα, κάποιοι βγάζουν μαύρα χρήματα έτσι».
Σε αυτό συνηγορεί και ο Β.Ε., κάτοικος του χωριού Ζευγολατιό, που περιγράφει μια δυστοπική εικόνα κατά την οποία «σε κάποιες ιδιωτικές γεωτρήσεις έχει τοποθετηθεί κερματοδέκτης και με 2 ευρώ μπορείς να αντλήσεις 1.000 λίτρα, ενώ για να ποτίσουμε τα κτήματα χρειάζονται 80 ευρώ τη μέρα. Η γενικότερη αίσθηση είναι ότι τα τελευταία πέντε χρόνια ο Δήμος δεν έχει κάνει τίποτα, έχει προτεραιότητα το Βραχάτι που είναι τουριστική περιοχή. Πιστεύω ότι δεν κάνουν σωστή διαχείριση, ούτε σωστή κατανομή του νερού».
Πώς φτάσαμε όμως ως εδώ;
Είναι ένα μέρος αδικημένο από τη φύση εξαιτίας των λιγοστών και άνισα κατανεμημένων βροχοπτώσεων, εξηγούν οι ειδικοί. «Το πιθανότερο είναι ότι από τώρα μέχρι τον Σεπτέμβριο δεν θα βρέξει καθόλου στην περιοχή, όμως άλλο η ξηρασία και άλλο η λειψυδρία, που σχετίζεται με την κακή διαχείριση» εξηγεί ο καθηγητής Υδρογεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Κωνσταντίνος Βουδούρης, που ασχολείται εδώ και χρόνια με το πρόβλημα.
Στο ίδιο πνεύμα, οι κάτοικοι καταγγέλλουν ότι η απόδοση του προβλήματος αποκλειστικά στην κλιματική αλλαγή έχει γίνει πλέον η εύκολη λύση. «Όταν πάμε στους υπεύθυνους μας λένε ότι φταίει η κλιματική αλλαγή. Μπορεί να αλλάζει το κλίμα, αλλά το πρόβλημα είναι χρόνιο, δεν είναι περσινό ή προπέρσινο» λέει η Δ.Σ. μέλος τοπικής πρωτοβουλίας πολιτών και κάτοικος της περιοχής.
Οι βροχές μπορεί να έχουν λιγοστέψει αισθητά, αλλά οι αιτίες του προβλήματος δεν εξαντλούνται εκεί και είναι αρκετά γνωστές στους κατοίκους. Για αρχή, η περιοχή είναι γόνιμη, τουριστική και ο πληθυσμός της αυξάνεται διαρκώς, με αποτέλεσμα στο ήδη υπάρχον πρόβλημα λειψυδρίας να προστίθενται νέες αυξανόμενες ανάγκες για νερό. Σύμφωνα μάλιστα από στοιχεία που παρέθεσε με δημόσια τοποθέτηση του ο δήμαρχος Αννίβας Παπακυριάκος, «η κατανάλωση αυξήθηκε κατά 136% στην περιοχή σε αντίθεση με το ύψος των βροχοπτώσεων που από το 2021 και έπειτα έχει πέσει κάτω από 40%», ενώ τόνισε ότι «ο Δήμος χρειάζεται 1,5 εκατ. κυβικά το χρόνο και έχουμε διαθέσιμα μόλις 300 χιλιάδες».
Είναι συνηθισμένο θέαμα στην περιοχή τα βυτία ιδιωτών στις καρότσες αγροτικών φορτηγών.
Παράλληλα, άλλες αιτίες έχουν επιδράσει καταλυτικά. Η Δ.Σ. επισημαίνει ότι «ο χάρτης που καταγράφει τις ιδιωτικές γεωτρήσεις της περιοχής είναι γεμάτος κουκκίδεςΘέαση Σημείων Υδροληψίας | Ειδική Γραμματεία Υδάτων, βάλτε τώρα σε αυτές κάποιες ακόμα που δεν είναι και τόσο νόμιμες και θα καταλάβετε» και προσθέτει «είναι χαρακτηριστικό ότι, όπως μας έχουν εξηγήσει οι ειδικοί, η περιοχή βυθίζεται λόγω της υπεράντλησης υδάτων». Απ’ ό,τι φαίνεται ο Δήμος είναι ενήμερος και για αυτό, αφού κατά την εκτίμηση του δημάρχου «εδώ και πάνω από 20 χρόνια υπάρχει πληθώρα γεωτρήσεων. Το 48% από αυτές είναι αδήλωτες, όπως και οι δεξαμενολίμνες στα χωριά». Για τον κ. Βουδούρη η πραγματικότητα είναι πολύ ξεκάθαρη, αφού όπως εξηγεί «δεν γίνεται να γίνουν άλλες οι γεωτρήσεις στην περιοχή, έχουν ξεκοιλιάσει τον υδροφορέα».
Το κυριότερο όμως, όπως προκύπτει από όσα είπαν οι άμεσα ενδιαφερόμενοι στο inside story, είναι ότι δεν έχουν προχωρήσει τα απαραίτητα έργα υποδομής, παρά το γεγονός ότι το πρόβλημα είναι γνωστό, χρόνιο και πλήττει τη συντριπτική πλειονότητα των πολιτών. Ο κ. Βουδούρης εκτιμά ότι «δεν έχουν γίνει όσα θα έπρεπε, εξαιτίας πολιτικών προτεραιοτήτων και οικονομικών συμφερόντων. Χρειάζονται συγκεκριμένες λύσεις. Το νερό έπρεπε να είχε αποθηκευτεί με φράγματα και αποθετήρες, πρέπει να μεριμνήσουν για τη συλλογή των χειμερινών νερών».
Αυτό που θα μπορούσε να γίνει σύμφωνα με τον ίδιο, είναι «να αξιοποιηθούν τα λύματα από τους βιολογικούς καθαρισμούς», αφού όπως εξηγεί «πρόκειται για μια τακτική που εφαρμόζεται ήδη σε αντίστοιχες περιπτώσεις στο Ισραήλ, την Κύπρο και την Καλιφόρνια των ΗΠΑ». Μάλιστα, ο Βουδούρης τονίζει ότι το Ισραήλ μετέτρεψε ένα μεγάλο κομμάτι ερήμου σε καλλιεργήσιμο έδαφος προχωρώντας σε τέτοιες παρεμβάσεις.
Το φράγμα του Ασωπού ολημερίς το χτίζανε
Ως λύση έχει προκριθεί η αποπεράτωση του φράγματος του Ασωπού, που θεωρείται ότι θα μπορούσε συνδυαστικά με άλλες παρεμβάσεις να λύσει το πρόβλημα και που σύμφωνα με την επίσημη απάντηση της διεύθυνσης υδάτων της αποκεντρωμένης Διοίκησης μπορεί να καλύψει τις ανάγκες της περιοχής σε νερό. Σύμφωνα με τον κ. Βουδούρη, η κατασκευή του φράγματος είναι σημαντική. «Δεν είμαι υπέρμαχος της κατασκευής μεγάλων φραγμάτων γιατί είναι αντιπεριβαλλοντικές παρεμβάσεις» λέει «όμως ένα μικρό φράγμα που δεν αλλοιώνει το κλίμα της περιοχής θα είναι μια λύση».
Επίσκεψη εργασίας του τοτε αναπλ. υπουργού ΠΕΚΑ Νίκου Ταγαρά, συνοδευόμενου από τον Ειδικό Γραμματέα Κοινοτικών Πόρων και Υποδομών του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Δημήτρη Ιατρίδη και εκπροσώπους των κατασκευαστικών εταιρειών ΙΟΝΙΟΣ ΑΕ και ΑΚΤΩΡ ΑΤΕ στο φράγμα του Ασωπού, στις 21/10/2014. Είχε προηγηθεί σύσκεψη των εμπλεκομένων προκειμένου να οριστικοποιηθούν όλες οι λεπτομέρειες «για την απεμπλοκή του έργου, ώστε η ολοκλήρωση της κατασκευή του φράγματος να καλύψει τις αρδευτικές ανάγκες μεγάλου μέρους της Κορινθίας και να δώσει νέα πνοή στην αγροτική παραγωγή της περιοχής». [Eurokinissi]
Βέβαια, για τους πολίτες που ταλαιπωρούνται, η εξέλιξη του έργου είναι μια θολή διαδικασία, καθώς όλοι όσοι μιλήσαμε εκφράζουν παράπονα ότι το έργο έχει σταματήσει: «Το φράγμα του Ασωπού είναι κάτι που το ακούμε εδώ και πολλά χρόνια. Ξέρουμε ότι φτιάχνεται τα τελευταία. Πριν λίγους μήνες κυκλοφόρησε μια πληροφορία ότι σταμάτησε η χρηματοδότηση, μετά διαψεύστηκε αυτό». Ενώ ο Βουδούρης θυμάται ότι την τελευταία φορά που επισκέφθηκε την περιοχή το περασμένο Πάσχα, «είχαν πάρει τα μηχανήματα από το φράγμα του Ασωπού και τα είχαν πάει σε άλλο έργο. 23 χρόνια μετά, το έργο δεν έχει τελειώσει» λέει χαρακτηριστικά.
Ψάχνοντας λύσεις σε λιμνάζοντα νερά
Στις ερωτήσεις των πολιτών για όσα δεν έχουν γίνει, η απάντηση των αρμοδίωνΗ απάντηση της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας & Ιονίου ήταν μακροσκελής αλλά όχι επαρκής για τους ίδιους. Κυρίως παρέθετε τις δυνατότητες που υπάρχουν για μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση του προβλήματος και σε γενικές γραμμές παρέπεμπε στον Δήμο.
Ο δήμαρχος σε δημόσια τοποθέτησή του τον Απρίλιο του 2023 είχε διαβεβαιώσει πως «υπάρχει ένα πλήρες σχέδιο δράσης που έχει να κάνει με συνεργασία υπηρεσιών […] Βγήκαμε σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης με ενέργειες της δημοτικής αρχής για να έχουμε δυνατότερη φωνή προς όλους τους αρμόδιους φορείς. Αλλιώς μιλάς με το Υπουργείο Ενέργειας και Περιβάλλοντος, με την Γενική Διαχειριστική Υδάτινων Πόρων, το Υπουργείο Εσωτερικών. Αν δεν ήμασταν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, η Περιφέρεια (Πελοποννήσου) δεν θα είχε βάλει 150.000 στο έργο γεώτρησης στα ορεινά μας για να προχωρήσουμε». Η Περιφέρεια έχει ήδη αναθέσει σε εργολάβο το έργο, είπε τον Απρίλιο ο δήμαρχος.
Στην ίδια ενημέρωση ανάφερε μεταξύ άλλων ότι έχει ζητηθεί, όπως και πέρσι, χρηματοδότηση 350.000 ευρώ από το υπουργείο Εσωτερικών, αλλά αυτό αργεί πολύ και «οι χρόνοι επηρεάζονται από τις εκλογές», ενώ διαβεβαίωσε ότι έχει συναντηθεί επανειλημμένα με όλους τους αρμόδιους φορείς του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για εξεύρεση λύσεων. Παράλληλα ενημέρωσε ότι θα χρηματοδοτηθούν άμεσες λύσεις –αναβάθμιση τοπικών γεωτρήσεων, κάποιες ακόμα γεωτρήσεις για να λειτουργήσουν επικουρικά– μέσω του προϋπολογισμού του Δήμου κι αν η χρηματοδότηση του ΥΠΕΣ αργήσει, είναι ήδη σε συνεννόηση με το Παρακαταθηκών και Δανείων για βρεθούν από εκεί τα χρήματα.
Επιπλέον, είχε επισημάνει ότι θα υπήρχαν γεωτρήσεις ιδιωτών που θα παραχωρούνταν για την εξυπηρέτηση του συνόλου των πολιτών. Ο ίδιος τότε εκτίμησε ότι η μόνη λύση είναι η μεταφορά νερού από όμορους Δήμους, αλλά το αναίρεσε αμέσως επισημαίνοντας ότι ούτε αυτοί έχουν νερό. Παράλληλα, διαβεβαίωσε ότι ασκούνται πιέσεις προκειμένου να ολοκληρωθεί το φράγμα του Ασωπού που είναι όπως είπε η πιθανότερη λύση για νερό ύδρευσης πέρα από νερό άρδευσης. Η αντιπολίτευση κατήγγειλε απραγία και αδιαφορία. Επικοινωνήσαμε με τον Δήμο για επικαιροποίηση των δεδομένων, αλλά μέχρι τη στιγμή που γραφόταν το ρεπορτάζ δεν είχαμε λάβει απάντηση.
Οι πολίτες περιμένουν την εφαρμογή άμεσων και μακροπρόθεσμων μέτρων. «Έχουμε ζητήσει αστυνόμευση για να μην αντιμετωπιστεί η κλοπή νερού, πολλές φορές τρυπάνε το δίκτυο και δεν κάνουν ορθολογική χρήση ποτίζοντας τα μποστάνια τους από το δημοτικό δίκτυο. Πρέπει να ανιχνευθούν οι διαρροές» αναφέρουν. «Ξέρουμε ότι προγραμματίζονται δυο γεωτρήσεις στα ορεινά του Δήμου. Θέλουμε να προχωρήσει και η σύνδεσή μας για νερό από τη λίμνη Στυμφαλία, η οποία κολλάει σε πολύ παλιές αποφάσεις. Επιπλέον, είχαμε ζητήσει υδρομετρητές». Με την απογοήτευση να είναι το κυρίαρχο συναίσθημα, σχολιάζουν: «Έχουμε μπλεχθεί στον κυκεώνα της γραφειοκρατίας, από ό,τι καταλαβαίνουμε είναι πολύ δύσκολο να συνεννοηθούν οι υπηρεσίες μεταξύ τους. Όμως, πρέπει να βρεθεί και κάποιος με πολιτική βούληση να βάλει το μαχαίρι στο κόκκαλο».
Γεννήθηκε στην Τρίπολη το 1995. Ζει στα Εξάρχεια. Είναι απόφοιτη του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του ΕΚΠΑ και του Μεταπτυχιακού Πολιτική και Διαδίκτυο. Της αρέσει να γράφει για όσα είναι οι άνθρωποι σήμερα και αγαπά τις κοινωνικές επιστήμες.
