Ένα χαλαρό απόγευμα του περσινού καλοκαιριού έμελλε να αλλάξει το Instagram feed μου για πάντα – ή έστω για μήνες. Ενώ χάζευα αμέριμνη την αρχική μου σελίδα, ο ευφυής αλγόριθμος της Meta εργαζόταν άοκνα φέρνοντας μπροστά μου δυο απρόσμενα αποτελέσματα. Μια χορηγούμενη ανάρτηση με καλούσε να αποκτήσω τα δικά μου grills – δηλαδή, ένα απαστράπτον μασελάκι στολισμένο με πετράδια και πολύτιμα μέταλλα, όπως αυτό που φορά το συμπαθέστατο μοντέλο του Shutterstock παρακάτω. Η δεύτερη προερχόταν από το προφίλ ενός γιατρού (συγκεκριμένα ωτορινολαρυγγολόγου). Απεικόνιζε μια – επίσης απαστράπτουσα – κοπέλα και συνοδευόταν από τη φράση: «Τα μάτια τα πήρε από τον μπαμπά. Τη μύτη από τον Δρ. Τάδε».
Κατά κάποιο τρόπο, έζησα εκείνη τη στιγμή ως έναν μικρό θρίαμβο – μια απόδειξη ότι μέσα σε δεκαπέντε χρόνια σταθερής ψηφιακής παρουσίας, παρέμενα ένα μυστήριο για τους αλγορίθμους του κυρίου Ζούκερμπεργκ, που εξακολουθούσαν να μην έχουν αποκωδικοποιήσει τις καταναλωτικές μου συνήθειες. Σε καμία περίπτωση δεν είμαι αρκετά fly για τα grills, και ο φόβος μου για τις ιατρικές διαδικασίες σίγουρα ξεπερνά κατά πολύ τις ανασφάλειές μου. Έβγαλα screenshot και των δυο διαφημίσεων και τις προώθησα στις φίλες μου. Στην περίπτωση του Δρ. Τάδε, έκανα το λάθος να μπω και στο προφίλ του. Οι περιγραφές των αναρτήσεών του ήταν απλώς ακαταμάχητες, με τις νέες μύτες των ασθενών του να παρουσιάζονται πάνω-κάτω όπως τα δώρα-έκπληξη που κρύβονταν κάποτε πίσω από τις κουρτίνες τηλεπαιχνιδιών. Ο Ζονγκ, αν υπήρχε τέτοιος, ήταν μάλλον η αμφίβολη νομιμότητα αυτού του είδους της ιατρικής διαφήμισης.
Είχα γιορτάσει πρόωρα τον θρίαμβό μου.
Μισή ώρα στο προφίλ του Δρ. Τάδε ήταν αρκετή ώστε το feed μου να διακόπτεται ασταμάτητα και επί σειρά μηνών από μύτες σε κάθε πιθανό μέγεθος και σχήμα, φτιαγμένες με αναίμακτη ρινοπλαστική, «πατροπαράδοτα» ή με τη συνδρομή ενέσιμου υαλουρονικού, αλλά και από «γεμισμένα» χείλη, λιποαναρροφήσεις και ανορθώσεις διάφορων σημείων του (γυναικείου) σώματος, που τα πρότυπα ομορφιάς έχουν αποφασίσει πως θα πρέπει να βρίσκονται αιωνίως και μέχρις εσχάτων σε μάχη με τη βαρύτητα. Προφίλ γιατρών, όπως του Δρ. Τάδε, αλλά και μικρότερων και μεγαλύτερων κέντρων αισθητικής, έμοιαζαν αποφασισμένα να διορθώσουν ακόμα και την παραμικρή ατέλειά μου.
Αν και δεν έχω απολύτως κανένα πρόβλημα με τις αισθητικές επεμβάσεις – αντιθέτως, έχω πολλά προβλήματα με τον ηθικό πανικό που συχνά τις συνοδεύει – η αλήθεια είναι πως βρήκα το φαινόμενο ανησυχητικό. Άραγε στις πόσες τέτοιες αναρτήσεις αρχίζει να σε ενοχλεί κάποιο «ψεγάδι» που μοιράζεσαι με τα «πριν»; Πόσο νόμιμο – και κυρίως ηθικό – είναι ένας γιατρός να διαφημίζει τη δουλειά του με «πριν» και «μετά», σαν να ήταν αρχιτέκτονας ανακαινίσεων; Ποιες ευθύνες φέρουν οι πλατφόρμες για αυτού του είδους το υλικό που αναρτάται στο εσωτερικό τους; Και τι μπορούμε να κάνουμε ως χρήστες για να ξεφύγουμε από αυτό, όταν ο αλγόριθμος κρίνει, δικαίως ή αδίκως, ότι αποτελούμε το ιδανικό του κοινό;
Το Δίκαιο και η πράξη
Ως προς τη νομιμότητα των ιατρικών διαφημίσεων, τα πράγματα είναι στην καλύτερη περίπτωση γκρίζα – και τείνουν προς το ανθρακί. Όπως εξηγεί στο in ο Δρ. Θεόδωρος Τροκάνας, Δικηγόρος Θεσσαλονίκης και Μέλος του Εργαστηρίου Μελέτης Ιατρικού Δικαίου της Νομικής Σχολής ΑΠΘ, «η εμπορική διαφήμιση γενικά προστατεύεται ως μία πτυχή της ελευθερίας έκφρασης, η οποία κατοχυρώνεται ρητά τόσο στο άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου όσο και στο άρθρο 14 του ελληνικού Συντάγματος. Ωστόσο, επειδή η παροχή ιατρικών υπηρεσιών δεν είναι εμπορικό αγαθό, οι νομοθεσίες πάρα πολλών ευρωπαϊκών κρατών, προβλέπουν σοβαρούς περιορισμούς ή ακόμα και πλήρη απαγόρευση στη διαφήμιση παροχής ιατρικών υπηρεσιών».
