Αλλάζει κάτι στις ελληνοτουρκικές σχέσεις μετά τους φονικούς σεισμούς στην Τουρκία; Τις πολιτικές επιπτώσεις ενόψει εκλογών στη γείτονα, αναλύει ο διεθνολόγος Κωνσταντίνος Φίλης στο iefimerida.gr.
Ο αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας και αναλυτής διεθνών θεμάτων του ANT1, Κωνσταντίνος Φίλης, αν και δεν βλέπει απτά άμεσα αποτελέσματα στις ελληνοτουρικές σχέσεις όπως με την διπλωματία των σεισμών του 1999, εμφανίζεται αισιόδοξος ότι το σοκ του σεισμού θα επιτρέψει την αποκλιμάκωση της ρητορικής από την Τουρκία, δημιουργώντας ένα θετικό momentum. Μια συγκυρία όμως που εκτιμά ότι θα έρθει μετά τις σχεδόν ταυτόχρονες εκλογές σε Ελλάδα και Τουρκία – κάτι που έχει να συμβεί δεκαετίες.
Τότε, με φρεσκοεκλεγμένες κυβερνήσεις, ο κ. Φίλης καταθέτει την εκτίμηση ότι θα εκτυλιχθεί μια πρωτοβουλία των ΗΠΑ ίσως και της ΕΕ για συνολική διευθέτηση στην ανατολική Μεσόγειο επί τη βάσει του ενεργειακού. Αυτή η πρωτοβουλία θα αφορά και στην Ελλάδα και ίσως και στην Κύπρο, όπως αναφέρει και προειδοποιεί να έχουμε έτοιμο ένα σχέδιο για να μην δεχθούμε τρίτες λύσεις άλλων.
Προβλέπει επίσης ότι ο Ερντογάν θα περάσει δύσκολα μέχρι τις εκλογές, λόγω της πίεσης από τους σεισμούς και πως οι κάλπες στην Τουρκία θα στηθούν το πολύ μέχρι τις 18 Ιουνίου.
Ακολουθεί η συνέντευξη του Κωνσταντίνου Φίλη στο iefimerida.gr
Η ασύλληπτη ανθρωπιστική τραγωδία με τους χιλιάδες νεκρούς του σεισμού στην Τουρκία έφερε στο προσκήνιο την «διπλωματία των σεισμών» του '99. Πιστεύετε κ. Φίλη ότι είμαστε κοντά σε μια επανάληψη του σκηνικού; Είμαστε πολύ μακριά από τα αποτελέσματα της διπλωματίας των σεισμών το 1999 – ακόμη και αν ήταν διαφορετική η συγκυρία. Είμαστε όμως κοντά σε μια αποκλιμάκωση της έντασης η οποία είναι πάρα πολύ χρήσιμη και για τις δύο ηγεσίες και κυρίως για τις δύο χώρες. Γιατί η αλήθεια είναι ότι τους τελευταίους μήνες, χωρίς να ανησυχούμε ιδιαίτερα για θερμό επεισόδιο επί του πεδίου, όπως έχουμε πει και σε περασμένες συζητήσεις μας, αν μη τι άλλο αυτή η επιλογή Ερντογάν να δαιμονοποιήσει τον Έλληνα πρωθυπουργό και να στοχοποιήσει την Ελλάδα, παρουσιάζοντάς μας ως μια χώρα η οποία προκαλεί δεινά στην Τουρκία ή σκεφτόταν ακόμη και να… επιτεθεί στην Τουρκία (και αναφέρομαι στα περί αποστρατιωτικοποίησης των νησιών) δηλητηρίαζε τον μέσο Τούρκο πολίτη. Αυτή τη στιγμή ο μέσος Τούρκος βλέπει την Ελλάδα να είναι από τις πρώτες χώρες που έσπευσαν για βοήθεια και αντιλαμβάνεται ότι αυτά που τον χωρίζουν – σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του Ερντογάν – μπορεί και να μην ισχύουν.
Ξέρετε ο εμπνευστής του τουρκολυβικού μνημονίου Τζιχάτ Γιαϊντζί πριν από λίγο καιρό ακουγόταν ως ένας απόστρατος ναύαρχος που εξέφραζε θέσεις ενός κατεστημένου της Τουρκίας, έγινε περίγελως δηλώνοντας ότι δεν πρέπει να δεχθούν τη βοήθεια των Ελλήνων γιατί οι διασώστες είναι κατάσκοποι. Όπως περίγελως έγινε και ο Ερντογάν όταν οι Τούρκοι πολίτες είπαν ότι οι Έλληνες ήρθαν μια νύχτα ξαφνικά -χρησιμοποιώντας τη ρήση που κατά κόρον εκτόξευε ως απειλή απέναντί μας – αλλά τελικά έχουν έρθει για να μας βοηθήσουν. Αυτό έχει αλλάξει το κλίμα προς το καλύτερο.
Συνιστά πίεση προς την ηγεσία αυτό το κλίμα με έναν τρόπο;Όχι, απλώς η ατμόσφαιρα όπως διαμορφώνεται δεν επιτρέπει κορώνες εθνικιστικές τουλάχιστον για το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα. Δηλαδή δεν μπορεί να βγει ο Ερντογάν σε 20 ημέρες, να πει “θα ρίξω έναν πύραυλο στην Αθήνα”. Σήμερα που οι Έλληνες της ΕΜΑΚ δίνουν τη μάχη και βγάζουν ζωντανά ή νεκρά παιδιά από τα χαλάσματα, ακούγεται εντελώς γελοίο, περιθωριακό αυτό που είπε ο Γαϊντζί. Όσο γραφικό και περιθωριακό ήταν και αυτό που έλεγε το 1999, όταν προσφέραμε φιάλες αίματος, κάποιος Τούρκος αξιωματούχος ότι… δεν θέλουμε ελληνικό αίμα.
Δεν πιστεύω ότι θα έχουμε κάτι θεαματικό, για παράδειγμα ότι σε ένα μήνα θα ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο κυβερνήσεων. Αλίμονο. Πάμε σε εκλογές, δεν υπάρχει τέτοια πρόθεση, υπάρχει όμως μια διάθεση αποκλιμάκωσης. Θα έλεγα ότι αυτό το τραγικό συμβάν λειτούργησε ευεργετικά στο κομμάτι τις αποκλιμάκωσης. Γιατί ότι ο Ερντογάν επέμενε να δηλητηριάζει την κοινή του γνώμη και να εκτοξεύει απειλές εναντίον της Ελλάδας, δημιουργούσε ένα κλίμα. Το οποίο θα μπορούσε να μεταφραστεί σε κάτι, από έναν ακραίο, από έναν προβοκάτορα. Και κάτι ακόμη: Έπρεπε κάπου να εκτονωθεί όλη αυτή η ρητορική ένταση. Η εκτόνωση όλου αυτού ήρθε από την τραγωδία του σεισμού.
Ποια ήταν τα απτά αποτελέσματα της «διπλωματίας των σεισμών» του 1999 στις ελληνοτουρκικές σχέσεις;Ήταν το Ελσίνκι στο οποίο οδηγηθήκαμε, όπου η Ελλάδα ήρε το βέτο για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων ανάμεσα σε Τουρκία και ΕΕ (όπου εκτέθηκαν όλοι οι εταίροι μας που στην πραγματικότητα δεν ήθελαν την Τουρκία αλλά κατηγορούσαν την Ελλάδα ότι δήθεν ευθύνεται γι’ αυτό). Μετά το Ελσίνκι ξεκίνησαν το 2002 οι διερευνητικές που είχαν και κατάληξη γιατί γίνονταν ταυτόχρονα με έναν διάλογο και στα τέλη του 2003, λίγο πριν τις εκλογές του 2004 στην Ελλάδα, βρεθήκαμε κοντά σε λύση. ΄Αρα λοιπόν, η διπλωματία των σεισμών του 1999 είχε απτά αποτελέσματα. Η διπλωματία των σεισμών του 2023 σε ένα εντελώς διαφορετικό κλίμα θα έχει, εκτιμώ, ως απτό αποτέλεσμα μία αποκλιμάκωση της έντασης. Ουσιαστικά διασφαλίζει ότι μέχρι τις εκλογές στις δύο χώρες πολύ δύσκολα θα δούμε κάτι ακραίο από πλευράς Τουρκίας, αλλά πέραν αυτού δεν φέρνει κάτι πιο άμεσο και πιο απτό.
Ίσως τότε να αναμένουμε κάποια κινητικότητα μετά τις εκλογές;Μετά τις εκλογές και στις δύο χώρες δημιουργείται κ. Μόσχοβα ένα momentum που δεν υπήρχε προ του σεισμού. Γιατί θα έχουμε μέσα στο καλοκαίρι δύο φρεσκοεκλεγμένες κυβερνήσεις (είτε αυτές που έχουμε σήμερα, είτε κάτι άλλο) με νωπή λαϊκή εντολή. Η μεν κυβέρνηση στην Τουρκία θα έχει μπροστά της πέντε χρόνια, η δε της Ελλάδος τέσσερα. Και είναι η πρώτη φορά τις τελευταίες πολλές δεκαετίες που έχουμε ταυτόχρονη εκλογή κυβερνήσεων σε Ελλάδα και Τουρκία. Το momentum αυτό είναι θετικό, εφόσον βέβαια υπάρξει αποκλιμάκωση -γιατί είναι προϋπόθεση για το επόμενο βήμα (διερευνητικές κλπ.).
Μετά τις εκλογές εκτιμώ ότι θα υπάρξει πρωτοβουλία αμερικανική, ίσως και ευρωπαϊκή με άξονα την ενέργεια για συνολικές κινήσεις αποκατάστασης της τάξης στην ανατολική Μεσόγειο που θα περιλαμβάνει και τα ελληνοτουρκικά, ενδεχομένως και το Κυπριακό. Προσέξτε, εξακολουθούμε να έχουμε απέναντί μας μια αναθεωρητική Τουρκία, δεν αλλάζει η στρατηγική της και οι βλέψεις της από ένα σεισμό, μην τρελαθούμε. Δεν θα πάψει να μιλά για «Γαλάζια Πατρίδα», για αποστρατιωτικοποίηση. Απλώς, αυτό που συνέβη με τον σεισμό, ενδεχομένως να φέρει τον Ερντογάν και τη χώρα του, στο πραγματικό τους μέτρο. Να καταλάβει δηλαδή ότι δεν είναι τόσο μεγάλη η Τουρκία και τόσο ισχυρός αυτός, όσο εμφανίζεται. Αν συμβεί αυτό, μετά τις εκλογές εκτιμώ ότι θα υπάρξει πρωτοβουλία αμερικανική, ίσως και ευρωπαϊκή με άξονα την ενέργεια. Στόχος θα είναι να γίνουν συνολικές κινήσεις αποκατάστασης της τάξης στην ανατολική Μεσόγειο που θα περιλαμβάνει και τα ελληνοτουρκικά, ενδεχομένως και το Κυπριακό. Σε αυτό το σενάριο εμείς πρέπει να είμαστε καλά προετοιμασμένοι με δικό μας σχέδιο για να μην μας επιβληθούν σχέδια τρίτων, ακόμη και αν έχουν καλές προθέσεις απέναντί μας.
Μετά τον καταστροφικό σεισμό, ακούγονται φωνές στην Τουρκία για παράταση του χρόνου των εκλογών. Το συνταγματικό τους περιθώριο είναι ως και έξι μήνες. Συμμερίζεστε αυτή την εκτίμηση; Η εξάμηνη παράταση προϋποθέτει απόφαση του τουρκικού κοινοβουλίου. Θεωρώ ότι οι εκλογές στην Τουρκία, αν μεταφερθούν χρονικά, θα είναι για τις 18 Ιουνίου, πέραν αυτού ο Ερντογάν θα συναντήσει σφοδρή αντίδραση. Την έχει πατήσει όπως ο βοσκός με τον λύκο και τα πρόβατα. Επειδή όλοι ήταν υποψιασμένοι ότι αναζητούσε αφορμή για να μεταφέρει χρονικά τις εκλογές -ακόμη και να τις αναβάλει έλεγαν κάποιοι – τώρα που του προέκυψε κάτι εκτός ελέγχου του, που θα μπορούσε πράγματι να το επικαλεστεί, το χαρτί του έχει «καεί».
Ο Ερντογάν θα βγει κερδισμένος ή χαμένος από την τραγωδία των σεισμών; Η οργή του κόσμου θα μετουσιωθεί σε ψήφο εναντίον του εκτιμάτε;Είναι νωρίς να το πούμε αυτό. Ο Ερντογάν τώρα είναι πληγωμένος, κάνει διαχείριση ζημιάς. Θα μαθευτούν φαντάζομαι στο μέλλον όλα αυτά για τις κακές κατασκευές – μην ξεχνάμε ότι ο κατασκευαστικός κλάδος είναι αυτός που δημιούργησε ο ίδιος ο Ερντογάν…
Ήδη ακούγονται τα περί «συμμορίας» Ερντογάν με το λόμπι των 5 κατασκευαστικών…Βεβαίως, μην ξεχνάμε ότι ο Ερντογάν μετέτρεψε τον κλάδο αυτό στην οικονομική ελίτ της Τουρκίας. Θα εγερθούν επίσης θέματα για διαφθορά, για διαπλοκή, για το πώς λειτουργεί ένα σύστημα τόσο προσωποκεντρικό και υπεσυγκεντρωτικό και εάν είναι τελικά αποτελεσματικό , θέματα περίθαλψης, ανεργίας, στέγασης όλων αυτών των ανθρώπων, αν έπρεπε να κατασκευαστούν σπίτια στις περιοχές αυτές. Όλα αυτά θα ανοίξουν και δεν θα είναι εύκολο για τον Ερντογάν, θα πρέπει να απολογείται γι’ αυτά, δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Είναι υποχρεωμένος να απολογείται και ακόμη περισσότερο να φέρει γρήγορα αποτελέσματα. Για να πάρει γρήγορα αποτελέσματα χρειάζεται εξωτερική βοήθεια την οποία δεν θα πάρει άνευ όρων. Αν απευθυνθεί και στη Δύση (πέραν από την Κίνα, τη Σ. Αραβία κλπ) όπως είναι λογικό, τότε, έστω και για λίγο, θα πρέπει να αναθεωρήσει και κάποιες σταθερές της εξωτερικής του πολιτικής. Δεν λέω βέβαια ότι λόγω του σεισμού ο Ερντογάν θα δεχθεί ας πούμε και την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, δεν κάνω τέτοια διασύνδεση. Απλώς λέω ότι τώρα που είναι είναι «ματωμένος» είναι ευκαιρία και για τους δυτικούς να τον υποχρεώσουν σε μία αναδίπλωση η οποία μπορεί να είναι τακτική, μπορεί να λάβει και στρατηγικά χαρακτηριστικά.
Πηγή: iefimerida.gr –
